सुलभ विश्वकोश - भाग 2 | Sulabha Vishvakosh - Bhag 2

विश्वविकास-२ श्श्‌ सुलभ सटडडनननटटडरटटटननटपटटनटटररानटटरटडररनडटपरवटडारनटटटट अनटपय यपवटरटटटटरटपटटटटटटरदटटररटरटरययटरटटपटटटटटनाट प्रकारनें आहे. उत्तर गोलाधीतील दा प्रदेश डॉगरपठारांचा असूत समुद्रापायूत फार दूर व पर्वताच्या संगांनी वेष्टिला आदे. या प्रदेशांत उन्दाछा व हिंवाठा चांतील दवामानांत फार मोठा फरक असतों व पावसाें प्रमाणदि अत्यत्त असतें, आशियांतील या तप्देचा प्रदेश म्दटला म्दणजे इसणचें पठार व तिवेटवें पठार दा दोय- येथील वनस्पती समावताछच्या प्रदेशाप्रमाणच अस- तात, कांद्ीं भागांत अगदी खुरें गवत उगवतें. उप्ण प्रदेशां- तील चाठ्वंदाप्रभाणेंच हे प्रदेंशद्दि क्रकारक आयुष्यक्रमान्वे प्रदेश दोत. ये कितीहि श्रम केले तरी योग्य फ मिठण्याची खात्री नसते. त्यामुर्दे जे सत्र खनिज पदार्थ सांपडतात तो भाग सोडला असतां बाकीच्या भागांत फासच छुरठक वस्ती असते, थंड-समझी तोष्ण दवामान-- उत्तर गोछाधोमध्यें असा एक रद आडवा पट्टा पसरला आदे कीं; तेरे दीघैकाल बर्फ पसरलेलें असतें. येथ॑ वाढणारी झाड़ें बहुतेक सूचीपर्ण जातीर्ची असतात,. येें उन्दादा फास्च अल्पकाल असत्यामुर्डे तृणधान्यें पिकूं दाकत नादींत. फार त्तर ओट, बाली अशा प्रकारवीं कांहीं धान्यें दोतात ; पण गहूँ मुरींच दोऊ॑ शकत नाई. येथील उष्णमान सर्वसाधारण ४० अंशाच्या खार्ली असून सुमारें एक महिनामर घू० अंशाच्यावर जातें. कांड्दीं भागांत उन्दाढा व हिंवाचा यांतील उष्णम!नांत फारसा फरक नसला तरी- कांद्दीं ठिकार्णी तो जगांतील इतर सर्वे भागांपेक्षां अधिक म्दणजे १०० संशा- पर्वत असतो. अद्याच तब्द्वेचैं' हवामान युरोप आगि उत्तर अमेरिकेंतील पवतश्रेणीवर आढदून येतें. दक्षिण गोलार्धात दक्षिण अमेरिकेंतीठ .अगदी दक्षिणकड्चा भाग आगि न्यूझी- लेंडमघील पंत या ठिकार्णी अशषा तन्देचें थेंड हवासान असतें, या प्रदेशांत देती करणे अदक्य असल्यासुर्े नेसर्सिक वनस्पर्ती- वस्च अवलंघून अत्तावें लागतें. या प्रदेशातीछ दक्ष बहुतेक वर्ष मर दिखेगार राइणारे व सूचीपर्णी असतात. यांचीं पानें जाड द राठेनें युक्त असल्यामुें त्यांताल आद्रोदा लवकर बादेर पट्टन जात नाहीं व त्यामुें त्यावं थंडीपासून रक्षण दोतें, त्यांतव्या त्यांत दृक्षिणेकडील भागांत थोडी उप्णता असत्या- मुर्के तेंथे कांडी झाडे वाढतात, पण उत्तरेकडे ती कमी कमी दोत जातात व त्यांची वाढाद़ि फार मंद गर्तीनें द्ोते. दक्षिण प्रदेशांत जीं झा्ड ५०1६० वर्ष्ीत वाढतात तींच उत्तरेकडीछ प्रदेशांत वाठण्यास २०० वर्ष लागतात. तायगा नांवाच्या प्रदेशांवी सूची पर्ण चक्ष, उदाहरणार्थ, देवदार, पाइन व फर हे जगांतीलू सर्वोत अधिक नरम लांकूड पुरवितात, युरोपमध्यें स्कैंडिनेन्दिया व उत्तर रदिया यांमध्ये अशाच तन्ह्वेचीं अरण्पे आइठतात. तसेंच वायव्य आगि मध्य युरोपांतील पर्वतांवरदि अरशीच अरण्ये द्टीस पडतात. या प्रदेशांतील नद्या बर्फानें थिजलेल्या भार्किटक महासागरास मिठतात व हिंवाघयांत त्यादिं योटून जातात. वसंत ऋतूंत न्यांव्या ख़ालव्या मागांतीछ बर्फ ततेंच राहत व वरच्या मागांतीछ चरें वितक्ून मोंठमोठे पूर येतात व सब तायगा प्रदेश जल्मय होऊन जातों. सूर्चापर्ण इक्षांच्या अरण्यांताल प्रदेशांत मनुष्यवस्ती बहुधा विरठ्च असते व तीदड्ि प्रारंमी शिकारी लोकांचीनव असते. त्या प्रदेशांत मऊ लॉकर अंगावर असलेले प्राणी पुष्कठ सांपडतात व त्यांचीं कातर्डी हे डिकारी लोक जमा , करून जगांतील वाजारास पुरवितात. भशा तच्हेचा प्रदेश स्इटला म्दणजे कानडामधील दृडसन उपसागराभोवर्तीचा प्रदेश व सेवेरियांतील अरण्पें दोय. या प्रदेशांत जंगली लांकडांचा: व्यापार आगे कागदाकरितां संघा तयार करण्याचा धंदाहि मोव्या प्रमाणावर चालतों. या प्रदेशांतील लांकूड चहुधा नदीच्या, प्रवाद्दांतूत खालच्या प्रदेशांत पाठविण्यांत येतें. युरोपांताल अरप्यांतील लांकडांचा पुखठा आतां कमी द्दोव चालढा असून सष्यां कानडा व रथिया यांमर्ध्येच' तो आइक्ून येतो, डुंड्रा अथवा थंड वाद्ददंडी दवामावन-- हर आर्किटक सद्दासागराच्या कटिबेंघांत दिंवाठा अतिराय कडक व दीषदकालीन असतों. वर्षोतून कांडीं दिवस तरी सूय॑अजीवात दिसतत नाददीं. उलट उन्दावा फार थोडा काठ असतो. जरी वर्घी- तून कांद्दी दिवस प्रत्यक्ष सूर्य मावठत नाहीं तरी तो क्षितिजावर फारसा उंच येत नाहीं. यामुें येथे इतकी थंडी असते कीं, अरण्य वाढत नाहींत. येथील स्वाभाविक वनस्पती म्दणजे शेवाछ व त्या जातीच्या इतर वनस्पती, काही खुरटलेलीं झुडपें व प्रदेशाच्या सीमेवर कांहीं उद्दान झाड़े एवब्याच अत्ततात. वर्षातले नऊ मदिने जसिनीवर चर्फ असल्यासुद्धें बोती करणें अद्क्य असतें, तथापि जो थोडाफार उन्दाठ्याचा का असतो, त्यामर्ष्ये गवत व बारीकसारीक वनसर्ती पुष्कछ वाढतात, त्यामुें या प्रदेशास आर्विटक प्रेअरी अततेंडिं म्दणतात. हद जरी स्यां या प्रदेशांत जवढठजव मुर्दीच वस्ती नसली तरी पुरदेंमागें या भागांत स्वासाविकप्ण राइणाप्या रेनडियर अथवा कैंरिवो याच आाण्यांची पेदास जर पुष्कछ केली तर त्यांचें मांस भागि कातर्डी यांच्या योगानें दा मदेश समृद्ध व्दावयास हरकत नाईदीं. टुंड्रा प्रदेशाच्या उत्तरेकडील भागांत नेहर्मीच हिम व बर्फ असतें. या थंड प्रदेशांतील वार्ट्वंटाचव्या