प्रस्थान भेद | Prasthanbhed

छै परस्थानभेद. मिष्टपरिहार हीं करण्यास अलौकिक उपाय ज्या ग्रन्थांत सांगितला आहे तो ग्रन्थ वेद होय. *“ प्रत्यक्षेणानुमित्या वा यस्तूपाया न बुध्यत || पनं विदान्ति वदेनतस्माद्वंदस्य वेदता ॥।” वद वस्तुत: एकच आहे. परंत प्रयोगभेदामुळें आणि यज्ञादेकांच्या (निव[हाकरितां त्याच क्रझगवेद, यजरवेंद, साम- वद आणि अथवेवद असे चार भेद झाले आहेत. होत्र- प्रयोग क्रझबेदाने करावा, आध्वरयव प्रयोग (अध्वयूर्चे काम ) यजुवेदाने करावा, आणि अह्दात्र प्रयाग ( गाण्याचें काम ) सामवंदान करावा. ही तीन कार्म यज्ञाचे प्रकार वाढल्या- मुळं वाढली, आणि त्यासंबंधी मंत्रतेत्राचें अध्ययनहि निराळें करावें लागल्यामुळे वदाचे हे तीन भद झाले असवित. ब्रह्मा आणे यजमान यांच्या कतेव्यासब्धी मेत्रांचा आणि विधींचा अन्तभाव ह्या तान वंदा[तच होता. म्हणून अथवेवंदाची यज्ञास जरूरी नाही. त्यांत केवळ यज्ञप्रकरणींच मत्र येत नाहीत. शांति, पुष्ट, अभिचार ( जारणमारणांदि क्रिया ) इत्यांदे कमीचे प्रतिपादन अथवैेवदांत कले आहे वेदाचे दोनच मुख्य भाग आहेत.-मेत्र आणि ब्राह्मण. अनुष्ठान, द्रब्यें, देवता, त्यांचे गुण, क्रिया, स्तुति इत्यादि- कांचें वणन मंत्रांत कलेले असते, क्रहकू, यज आणि साम असे मंत्रांच तीन प्रकार आहेत. पद्य किंवा गायित्री वगेरे छन्दवृत्तांत जा मंत्र सांगितला असतो, त्यास क्रदकू म्हण- तात. याच क्रदचांचा गायनाच्या कामांत विनियाग करून त्या गीर्तिर्विशष्ट झाल्या म्हणजे त्यांस साम म्हणतात.