सुभाषितत्रिशती | Subhashittrishti

१. नीतिशतकमू । श्र मपि च । परामुत्कष्टां दृद्धिमभ्युल्टू्य श्राप्तोति । विद्याया व्याख्यानेनासिपृद्धिसे- भवादिति भावः । तथा कल्पान्तेषु प्रलयेष्दपि निधन नाश न प्रयाति न नदयत्ती- सर्थः । कत्पान्तेप्विति वहुवचनश्रहण विद्याधनस्यात्यन्तविनाशा भावप्रकादानार्थमू । प्रसिद्ध तूक्तविपरीतमिति भावः । तदुक्तमू--'न भोगददार्यी न च बन्धुद्दायी न आइद्यायी च च-राजहायों । खदेशमित्र परदेशवन्धुर्वियासुधां ये पुरुपा: पिव- न्ति ॥ इति । तद्वियास्य वियासिधानम्‌ । यत्तदोर्निद्यसंवन्धात्तच्ठव्द्स्याध्या- हारः । अन्तर्पनमभ्यन्तरस्थ वित्त चेपां 'पुरुपाणाम्‌ । अस्तीति झेप। । अतस्ता- न्विद्याधनान्त्रति है हपाः राजानः, माने कोपमू । दुराम्हमिति यावद, । उज्सत स्थजत । तैविद्वद्धि सह कः पुमान्स्पषते विग्रह़ाति । न कोध्पीलर्थ: । ततसे सदा सीरवेग वह माननीया इति भावः । अन्रोपमानात्प्रतिद्धबनादुपसेयस्य विद्याघनस्थाधिक्यकथनाध्यतिरेकालकार:--'उपमानायदन्यस्य व्यतिरेकः स एव सः” इति कांव्यप्रकाशकारलक्षणात । पृत्त पूर्व ॥ अय त्वदीयलक्मीन तेपां श्रतिवन्थिका,अतलेषु वहुमानाचरणतत्परेगेव भवितव्यमिति सदान्तं राजान संबोधयति-- अधिगतपरमा थान्पण्डितान्मावमंस्था- स्वृणमिच लघु ल्मीनैंच तान्संरुणद्धि । असिनवमदरेखाइयामगण्डस्यलानां न भवति विसतन्दुचारण बारणानाम्‌ ॥ र३ ॥ अधीति । हे इप, अधिगतपरमायोन्विज्ञाततत्त्वाथान्‌। “सर्वे गद्यथा ज्ञाना थी” इति न्यायाद। अथवा प्राप्तपरुपार्धान, । पण्डितान्चिडुपः सा भवमंस्थाः मा अवमानय । मन्यतेरचपूर्वाहुई । थाप्ि न माइयोगे” इसट्प्रतिपेघः 1 कुतः 1 दृणमिव लघु निःसारा लमीस्लदीयसंपत्ति: । “शोभासंपत्ति- पद्मासु खक्ष्मीः श्रीरिव गीयते' इति विश्व: । तान्पण्डितानिव संरुणद्धि । 'ईंपदपि सेरोड्ु नैव शक्कोतीसर्थ: । तत्र दृष्टान्‍्तः--असिनवमद्रेखामिर्दानधारासिः इयामानि गण्डस्थठानि येपां तेपां वारणानां मत्तेभानां विसतन्तुसंणाउसूचं चारण अतिथन्पकभूतो न भवति। अत्तः पण्डितेपु वहुमानाचरणतत्पर्वेनेव वर्तितव्य- मिदार्धः । भत्र दृशन्तांकारः--'यत्र वाक्यद्वये विम्बप्नतिथविम्वतयोच्यते । सामान्यधर्मों वाक्य: स रष्टान्तो निगदते ॥' इति ढक्षणात्‌ । स चोक्तोप- मयहन संकीयते । मालिनीदत्तम--'ननमयययुतेयं माठिनी भोगिछोकेः' इति लक्षणात्‌, ॥ किंवहुना ब्रह्मापि तदीयवेदग््यापहरणे न शक्त इति दृ्टान्तमुखेनाइ-- अस्मोजिनीवनविद्दारविछासमेव दसस्प इन्ति नितरां कुपितो विधाता 1