सुलभ विश्वकोश भाग 5 | Sulabh Vishvkosh Bhag-5

विश्वको न 0 >~ टन वेदिक समाजात इतसंचा अन्तभौव-- चैद्य व चुर याप्तदि आपद्य सं्कृतीत व यज्चामरय जंतभूत करून येण्याकरितां पु्यमेधासारते मोठमोडे याग निर्माण कलन व त्यांत खे, करमणूक, वैरे अनेक प्रकार निर्माण करून समाजतीर सै वगीस्त कोर्ट ना कोठे तरी स्थान मिचेल अशी व्यवस्था करण्यांत आली, तर्सेच विशिष्ट व्यक्ती व समाज माएत्या समाजांत अंतभूतं करून पेण्पाप्तादीं घ्रात्यस्तोमासारपे विधी प्रचारांत आणून सर्व समाजास निरनिराठया संस्कारानी वदध करण्यात आल, याप्रमाणें हा भार्य संस्कृतीचा प्रसार ख़िस्तपूर्व पांच इजार वर्पौपासून आर्याच्या मूलणद्वाच्या स्थानापासूत मरतखंडाच्या उत्तेरकडील ग्रदेशापर्यत अव्याइत दोत गेला. यन्नसंस्थेच वाखयद््या महत्व- याप्रमाणे आरं संस्कृतीचा जो मातापंत भ्रतार दत गेला तो या यकत्येन्या अनुपेगार्ने होत गेखा ह वर आपण पारिरेच आदि. यत्तसंस्थेमध्ये ऋत्विजांस महत्व असे व हें रत्विज ब्राह्मण अप्त. स्यामे यृन्च करणान्या लोकांचा म्दणने ब्राह्मणांचा एक स्व॑र वरौ तथरार झालां च आतांच वर सांगितत्या- परमर्णे राजे लोकांचा व व्यापार करणा्या वैद्य लोकांचा स्वतच वर्म बनला, एवर्देच नन्दे तर जप्तजसे हे यश्चयाग वाढत गेले तस्तततते व्राह्मणांम्यहि निरनिराठे वग उत्पन्न झालि, पूर्वी वेदवाच्पय विस्कढीत स्वरूपांत होते, व यज करण्यास जे मंत्र अथवा इतर वचने उपयोगांत आणीत त्वांचें वर्गीकरण केलेलें नन्दते, परंतु द वाच्य जसजपते जपत जमत पुष्कट जम तप्त तर्थीं त्यांतील विशिष्ट देवतांचीं अथवा निरनिराव्या देवतांचीं सूक्ते वेगी काद्रन त्याची संहिता वनविण्यांत थाली, त्यानंतर यक्ामध्यं ह मंन किंवा सूक्ते पटण केटी जा्वीं म्हणून होता या रत्विजा शं पठण करण्यात स्ांगण्यात येऊ खागर्ट, त्यान॑ंतर हीच सुक्तं सुस्वर संगीतांति म्दणगणान्यांचा एक वरँ निर्माण श्चारा. तेन्हां अशा गायनोपयोगी सूक्तांचा एक स्वतंत्र वर्ग करण्यांत येऊन त्याप्त तामदेद अक्ति नावि देण्यात आर्ट, व स्यापि यज्ञामर््ये मायका्च काम देण्यात आर्ट. याप्रमाणेच गह्य अथवा घररुतीं नित्य संस्कार करण्याकरितां अथवा काद विशिष्ट सेगपीडादि निचारण्याच्या का्यौकरितो न मेघ्रतंत्रादि वाद्मय निमौण करण्यात अहं दतै तं एकच करून त्यात अथ्ैवेद्‌ सरसे नांव देण्यात मार्ट व्‌ त्यार्चे अध्ययन करणाराक्त यज्ञ विधीमरध्यं व्रह्मा म्हणून स्वीकारण्यांत अठै. द सर्व वाद्य दूतक मोर लं की, त्याच अध्ययन करणाराच्या निरनिराज्या शाखा चनव्या; तत्तेच हे मत्र यन्न करण्यात उपयोगी पडि म्हणून प्रत्येक दाचिचे व्राह्मण रंय निर्ण झाढे, त्यानंतर या ११ (--<----- ८-८८८-८2 -- ८८-८८-८८ == ८८ ०-८८-८८ ८८८० ८ ८८.८० ८ + = विश्वविकास-५ यपरपंगीं स्या निरनिराल्या तावक चचां होत त्यातून उप- निषदे निर्माण श्नार्ली. या उपनिपदांमध्यं केवठ गूढ विपर्याची चर्चा अत्त्यामुर्के व कोंगतीहि क्रिया करण्यालें तंत्र नसस्यापुर्दे या क्रियेमध्यें क्षत्रिय राजांनी विशेष प्रामुख्यानें भाग घेतलेला दिसतो, व दी विद्या स्रिय छोकांत विशेष प्रचलित झाठेली आदठ्ते व तीत आत्मा व॒तच्वज्ञान यांचा विचार विगेप दृष्टीस पडतो. या यज्ञांमध्य॑अध्व्यु हा मुख्य व्यवस्याप्रक व क्रिया कर- णारा अते, त्याच्या खादेचा जो यच्ेद त्याची वाढ दीर्ध काला- पासून व य्चविर्धच्या अनुपेगनि होत गेव्यापुर्े त्याची स्वना फास्च विसकढीत टेली ` होती. तिची मांडणी सुव्यवस्थित करण्याकरतां यान्नवत्व्याने जापटी वानतप्तनेयी रहिता वनविदी. ही संहिता प्रथम अठरा अध्यायाचीच अतावी, परंतु वर सरगितस्याप्रमाे अश्वमेव, पुरुपभेघ, वगेरे यज्ञ आस्ति- त्वति आव्यामुे तयासि अनुख्षून स्या संहिर्तेत अधिक अध्याय धाछवे लागठे, व त्यष्टे ही पंडिता दष्क चाठीतत अध्या- यांची चनली. शेवटन्या अध्यायांत तर ईखावास्य द उपानिपदच अदि. याप्रमाणे या वैदिक वादयाची वाढ दीर्घै कारोत राटी. वर सांगिदल्याप्रमाणे संहिता व बाहण तयार झात्या- नतर विशिष्ट यन्नातीट कर्माचा क्रम व कृत्वें एका ठिकाणी सांगणारी श्रीत सूत्र तयार झारीं. त्यानंतर वैयक्तिक संस्कार व यस्य धर्मीतील क्रियाचें वर्णन करणारी सह्य पुत्र स्वण्यांत जाली, व प्रथम उ्याप्रमा्ण संहिता बाहर्णाचे निरनिरादि वर्ग पडले त्याप्रमार्ण सूनभेदाने न्नाह्मणांच्या निरनिराछया शाला पढच्या, च यांसच पुर्दे जातीरचे स्वरूप प्राप्त झाें, कमोचुरूप जारतीची उत्पात्ति-- उ्याप्रमाणे व्राह्णांच्या त्यांच्या वियेप्रमाणें जाती चनत गद्या त्याप्रमार्णच समाजांतील इतर लोकांच्याहि त्यांच्या धंद्याप्रमार्ण अथवा व्यवसायाध्रमार्ग लाती वनत गेल्या; व॒ युर मारतीय समानत जातिमेद निनौण झाठे. प्रथम या जाती प्रत्यक्ष व्यवसायावरून तों व्यवसाय करणाराततच अनुलक्षून असत, व. त्यापुरछें त्या सुणकर्मविमागावरून पढ़त असत, म्हणजे एका जातीच्या व्यक्तीस आपत्या धंद्याप्रमा्णि आपली जति वदल्तां येत अते. दी वस्तुश्थिति महामारत- काठीं बाल्द्ीक, वैरे देशात द्ोती, परंतु मद्दामारत-कालांतच द्रोण व कृप हे क्षत्रियकर्म करूनद्दि ब्राह्मण राष््रिलें होते. यावरून त्या वेठी मारतरखडांत जन्मजात जाती निर्माण झात्या दोत्या में दिसतें. तथापि चौद्ध जांतककथांतून खि. पू, पांचव्या दरतकाच्या सुमारास, अगदी प्ूर्णेपर्ण जन्मजात जपती सिद्ध के थौसनस +! २1 सधाक