सौंदर्य आणि साहित्य | Saundarya Aani Saahitya

चढ सोंदर्यवाचक विधानांचें स्वरूप ण कांहीं तरी सांगितलेलें असतें. बटड रसेलच्या भार्षेत बोलावयाचे म्हणजे अरे विघान एका विशिष्ट *अह?च्या आत्मचरित्राचा भाग असतं. ह्या आत्म- 'चरित्रांत जँ ज॑ असतें, त्या सवांवर त्या विशिष्ट *अहं?'चा शिक्का असतो. ह्या विशिष्ट “अहं मुळें त्या सर्व आत्मचरित्रालाहि एक विवक्षित वैशिष्ट्य प्राप्त झालेलें असतं. ह्या वैशिष्ट्याखेरीज त्या आत्मचरित्राला अर्थ नसतो. त्या आत्मचरित्राची सत्यासत्यता ही एक प्रकारे त्या विशिष्ट *अहें शीं निगडित असते. प्रत्येक आत्मचरित्र हें ज्या आत्म्याचं किंवा *अहे?चें चरित्र, त्याची खाजगी मालमत्ता असतें. त्या आत्मचरित्राचे सत्य त्या पुरतेच मयादित असतें, अशा तऱ्हेची खाजगी, वैयक्तिक सत्यता सौंदर्यबाचक अहकेंद्री विधानांतहि असते. आणि ती अनेक कारणांमळं असूं शकते. म्हणजे अनेक कारणांच्या आघषारे मी माझें अहकेंद्री सौंदर्यवाचक विधान करूं शकतों. ह्या कारणांची जर आपण कसून तपासणी केली, तर आपल्या दृष्टोत्पत्तीस येईल कीं, तीं सर्व कारणें माझ्या “अहे 'च्या आत्मचरित्राशीं निगडित आहेत. आणि त्यांचा खरेखोटेपणा, त्यांची सार्थता किंवा त्यांचं वेयर्थ्य हीं माझ्या “अहे 'पुरतींच म्ादित असतात. म्हणून मीं जरी “अजंठ्याचीं चिरे सुंदर आहेत? असें म्हटले, तरी त्यावरून वस्तुनिष्ठ, सर्वसामान्य अशा भासणाऱ्या वि, ह्या विधानांत मीं खरोखर एक अहेंकेंद्री, माझ्यापुरतेंच खरं असलेलें विधान लपविलेलें असतें. ही माझी लपवालपवी, हा माझा वस्तुनिष्ठ विघान करण्याचा आव फार वेळ टिकुं द्ाकणार नाहीं. फक्त ठुम्ही मला जरा खोचक असा प्रश्न विचारला म्हणजे झाले. वदुम्हीं मला मी वि, कशाच्या आधारावर करतों इतकें विचारलें म्हणजे पुरे. उत्तर म्हणून मी कदाचित्‌ सांगेन कीं, वि, कारण स्म, ; आणि स्मृ, ह्या विघानांत मीं अजंठ्याला आपल्या पत्नीसह केलेल्या सफरीची सुखद स्मृति ग्रथित केलेली असेल. किवा मी सांगेन कीं, वि, कारण ऐ.; आणि ऐे, ह्या विधानांत ऐतिहासिक दृष्टया मला बुद्धधर्मीयांबद्दल वाटणारा आदर मीं मांडलेला असेल. तिसरे कारण देतांना मी म्हणेन कीं, वि, कारण नी,; आणि नी, ह्या विधानांत जीं नीतितत्त्वे मल्ला आवडतात आणि ज्यांचा आदर्श त्या चित्रांत प्रतिबिंबित झालेला मला आढळला असेल तीं मीं मांडलेलीं असतील, याहिपुढें जाऊन मी सांगेन कीं, वि, कारण उ, ; आणि उड, ह्या विघानांत त्या चित्रांची माझ्या दृष्टीनं उपयुक्तता, मी जर अजंठ्याचा वाटाड्या असलों तर, वणन करीन, वैयक्तिक स्मृति, ऐतिहासिक