भारतीय साहित्य शास्त्र | Bharatiya Sahitya Shastra

भिम पयमप्नवेश पण अलवार दब्दाची ही व्याप्ति जसजशी म्यादित ह्येउ छांगली तसतसा अलवार ब झाब्यशोमा यांचा वाच्यपाचक स्वंथ नाहीसा होऊ लागला. अल्का म्हणजे संदर विवा भव्यशेमा हा अर्थ जाऊन अलमर म्हणजे उपमादिक सांदर्यमाधनें असा अर्व होऊ लगद्य, श्राचीनांच्या टीने अलपार्‍यास हे वाचक अर्थानेच वाव्यसींदर्यचें शास्र होत. प आता अलका या शब्दाची व्याप्ति उपमादिदापुरती मर्यादित जात्यावर अख्ारशयात व वाब्यसीदर्यशांत्न यांचा वाच्यवाचक सबथ आहे अत साहित्यपडितांन! म्हणत! येईना. म्हणून ते छक्षणेचा डिंबा प्रथानव्यपदेशाचा आश्रय करून अलवार्‍शा् या शब्दाचा व्यापक अर्थ करू लागले ( १६). पण काब्या्पा! या शब्दाचा इतिहास पाहि व नाव्यशाव्रांतील * काव्यास ? हा वायसीदर्यगाचक शब्दच साहित्यमीमासेंत कसा रूढ झाला हॅ लक्षांत घेतले म्हणजे *अल्पारशात्र ' ह नाव मुळचेंच वसे व्यापर आहे हे दिवन येतं. ग्रेथे एक गोष्ट मात सामाळली पाहिजे. अलवार म्हणजे सोंदर्य ह्य अर्थ चेतन्यायर अल्वार्‍शांस्र म्हणजे सौदर्यशाय् असें समीवरण बसते. अलरार शब्दांचा अर्व मर्यीदित झाल्यावर अल्काशात्र या सत्तेचा अर्थ कय्रयास जुन्या पडितांना छक्षणेचा आश्रय करावा छागल्य. पण चिरतनांचा व्यापक अर्थ आज पुन्हा सागितल्याबा आजचे पडित तो अतिन्याप्त कातील की वाय असी भीति वाते. अलकार ऱसींदये; म्हणून अलंग सौंदर्यशल्न, ग्हणगे आजचे 4250105 होय असें म्हणण्याचा मोह क्ल्िकांस होणें शक्‍य आहे. पण ह्य मोह होतां दमा नये अलग्नस्हातात वाब्यलींदर्याचे वचत आहे. पण तेवढ्यावरून त्यात्या ८88०0८5 म्हणता येणार नाही. 2501001635 मर्थ्ये सर्च लहितकलांमधील सौंदर्याचें बिविचन येईल, इद्रियम्राह्य व केवळ समनोम्राझ अशा सर्व कलांचे सौंदर्य हा द्या शक्राचा विषय होय. बाऱ्यशाखर त्यातील एक भाग होईल, पण हय एक भाग म्हणजे सपूर्ण शाय नव्हे कवि, नागरक, सहृदय दाब्यनिर्वितीबया रसिकृत्तिठद्वा उदयास येते. कवि आणि रसिक यांची गाठ पडली म्हणते गाब्यचरचेस धुरवात होते. या इ्टीने राव्यामागोमागच झ्ऱ्यचची यावयास पाहिले. तशी ती आली आहेर १६. * य॒थपि रसात्इयराघनेकविषयमिद शाल तथापि छत्रिन्यायेन अलझ्यरजञाल मध्ये । १-येथे कुमारस्वामीने उपादान लक्षणेचा आधार पेऊन अब्वार्‍शाम्ाची व्यापि वाढविली भादे, तर विस्येकनी शार्ात अनेक विषय असेळे तरी शाखनाम मुख्य विषयावरूनच दिलेल असतें असा प्रपानब्यपदेद न्यायाचा उपयोग फलन अल्वाएशारर शस्दाचा व्यापक भ्र्थ सुचविल्या आहे. ण प्रधान व्यपदेद्याचा उपयोग बरण्यात येथे प्क आपचि येऊ पाहते. काव्यांत रस हॅ प्रपाग अंग अस्ते. प्रध'नव्यपदशाचा उपयोग वराबयाचा असेछ तर्‌ श्व्यशास्त्राचे नाप रसावरून पहावया *हव, इकडे रसाचा प्रचान मानावयाचे व प्रषानव्यपदेशांचा उपयोग बरतांना माषान्य अल्यारांना द्रव्याचे हा मद्मर मोग्य नव्दे. या उल्ट इनिहासयुखाने अकार दाय्दाचा व्यापक अर्थ पादिल्य म्हणरी या श्ास्गटा * अलंकर्याख * असे नाव रा पडले ह सहज लक्षांत येऊन सँरेचा निश्चित रेष शोतो. नि १ ०