ज्योतिर्विळास | Jyotirvilaas

हा काय चमत्कार आहे?! धे ज चंद्र पश्चिम दिशेस्त बराच वर दिसूं ढागला. आणि त्याची तेजस्वी कोरही सुमार काळच्या दुप्पट आज दिसत होती. चंद्राच्या वरच्या बाजूस सुमारे अध्या आकाशांत एक अतिमनोहर तारा दिसत होती. सगळ्या आकाशांत तितकी तेजस्वी आणि रमणीय दुसरी ताराच नव्हती. अहाहा, काय तिचे ते- ज्‌! संस्कृत भार्षेत तेजाला शुक्र असें एक नांव आहे. आपण त्या तारेस शु- क्र असें म्हणूं. चंद्र पहिल्या दिवशीं दिसला तेव्हां त्यापासून ती लांब होती. दुसऱ्या दिवशीं तिच्या बराच जवळ खंद्र आला. जणुकाय शुक्राच्या तेज- स्वितेमुळें चंद्राच्या मनांत स्पधा उत्पन्न झाली आहे. आणि आपल्या तेजाची एकेक कला वाढवून आपण शुक्राचे अतिक्रमण करावे असें चंद्राने मनांत आ- भिल आहे असें दिसूं लागलं. तिसऱ्या रात्रीं पाहतां तर्सच झालं. चंद्राचे ते. ज आणखी एक कळा वाढल असून तो शुक्रास मार्गे टाकून पुढे पूर्वेस गेला. याप्रमाणें चंद्र प्रतिदिवशीं वाढत. झपाट्याने पुढें पुढ पूर्वेकडे जात चालला. सुमारे पंघरा दिवसांनीं सायंकाळी तो पूर्वेस उगवला. त्या वेळीं त्याचा आर- क्तपणा काय सांगावा! तो केवढा तरी मोठा दिसत होता! पहिल्या दिवर्शी- ची लहानशी चंद्रकोर कोणीकडे, आणि त्या दिवशींचा तो पूणे चंद्र कोणीक- डे, जसजसा वर येत चालला तसतशी त्याची आरक्तता कमी होत चाढली. आणि त्याचे बिंब किंचित्‌ लहान परंतु आल्हादकारक दिसू लागले. अहाहा, किती तरी त्याचं तेज रमणीय आणि शीतळ! सगळा दिवसभर कितीही श्रम मनुष्यास झाले असले तरी क्षणभर चांदण्यांत बसतांच त्या श्रमांचा परिहार होतो. फार तर काय, पण त्या आनंदांत तहानभूकही नाहींशी होऊन सवे रा- त्र चांदण्यांतून उढूं नये असें वाटतें. आमची त्या रात्रीं अशीच स्थिति झा- ली. किती काळ आह्मी या कौमुर्दीमध्ये मोद पावत होतों ह्याचें आह्मांस भा- नही राहिलें नाहीं. परंतु काय सांगाव, हा आनंद त्या मत्सरी देवास सहन झाला नाहीं अते दिसते. एकाएकी चंद्रबिंब पूर्वेच्या बाजूस काळें दिसू छा- गढ. पहातां पहातां अर्थ बिंब काळें पडलें, आणि उत्तरोत्तर तो क्रम चाल- लाच होता. चंद्रा कोणीं घेरलं! त्याचा कोणी ग्राप्त करीत आहे कीं काय! असे विचार आमचे चालढे आहेत, इतक्यांत बिंबाच्या बहुतेक भागाचे ग्रह- ण॒ झालें. आतां सगळ्या चंद्राचा ग्रापत होतो कीं काय अशी आह्ांस भीति पडली. बहुतेक भाग ग्रस्त झाला. आमच्या सुदैवाने सुमारे द्वितीयेच्या चंद्रा- हूनद्दी फार कमी इतकी कोर मात्र नैक्ेत्येकडची शिछुक राहिदी, व बाकी-