भाषाशास्त्र | Bhaashhaashaastra

खामान्यविवेचन व दिग्दश(न. डे तसेंच, पाश्चात्य राष्ट्रांनीं ह्या बाबतींत कोणती चळवळ सुरू केली; व्यांत त्यांस कितपत यश आह; ह्यांनी प्रथमत: भाषेन्ने वर्गीकरण कसं केलें; भाषेच्या संबंधानें व्ढांच्या कशा प्रकारच्या कल्पना ,होत्या; मायभाष्रेविषयीं भिक्षमिन्न राष्ट्रांचे कस॑ मत असे; हलछीं त्यांत कोणता फेरफार झाला आहे; तो होण्यास कोणतीं कारणें उद्‌्भवळीं; अनेक भाषांतील शब्दांचं साम्य आणि स्यांचें व्याकरण, यासंबंधाने बिचार करितां, मायभाषेचें श्रेष्ट्य कोणत्या भाषेकडे येतं; इत्यादि गोष्टींचे तपशिलवार विवेचन ह्या भाषाशाखतरांतच होण अगदीं जरूरीचें आहे. मआर्थात्‌, अशा प्रकारचें व्यापक निरूपण करण्याला, सर्व भाषांत चांगळेच प्रावण्यि पाहिजे विषयमहातम्य आहे, इतकेंच नव्हें तर, अनेक विषय- पारंगता, आकळनशक्ति, विद्वत्ता, प्रागल्भ्य, समीकरण- सामथ्ये, आणि अआमन्याक्षकी विद्येचे सूक्ष्मावळीकन, वगेरे नानाविध गुणांची देखील निःसंशय मोठीच आवश्यकता आहे; आणि हे गुण नसतील तर, अशा प्रकारचें विवेचन होणे देखील अगदींच शक्‍य नाही. तेव्हां, असें असतां, व अवश्य तो एकही गुण माझ्यांत वास करीत नाहीं हे मजला माहीत शर्तीबौलेचा बोजा. पसून देखील, हा सांप्रतचा केवळ माझ्या दक्ताबाहेरचा बाजा, मी आपल्या शिरावर घेतला आहे. तथापि, वाचकांच्या मनाची उदारता, त्यांची सहानु- भति. त्यांची स्वभावज अनुकंपा, आणि त्यांचा अनम्रह,