सृष्टि भ्रम निरास | Shustribrahmaniras

साट्ेश्नमनिरास ह उपशका(-शिप्य-अहो ! ब्रह्म एक ज्ञेय वस्तु नाही, हें महा कळ; पण शून्यही त्याचप्रमाणें ज्ञेय वस्तु नाहीं, व तें जड नाहीं, हॅ आपण कसं ह्मणतां; हं मळा कळत नाहीं. गुरु-अरे, तूं शून्य कशाळा हणतोस १ आकाशाला म्हणता का अज्ञानाळा हणतोस १! आकाशाळा शून्य म्हणत असर्शाल तर शुन्य कोणाला आश्रय होत नाही, आकाश पोकळ तत्व असल्यामुळें, अनंत न्रह्लांडाठा आश्रयभत तत्व आहे. त्यापासून व.य्वादे भूतांची उत्पाचे सां[गेतछ आहे. झूत्यापासून कोणाची उत्पात हात नाही; म्हणून आका- शाळा शून्य म्हणतां येणार नाहीं. आतां; अज्ञानाला शुन्य म्हणत अस- झील तर अज्ञानापासून सवे सुखदुःखादे प्रपंचाची उत्पाते बोढली आहे. कारण शुन्याप्रमाणे व्यावहारिक दृष्टया अज्ञान जर अभावरूप वस्तु असती तर अज्ञानापासून प्रपंचाची उत्पाते सांगितली नसती. म्हणून व्यावहारिक दृष्टया अज्ञानाळ्ा शुन्य म्हणतां येणार नाहीं. कारण अनज्ञा- नामुळं सुखदुःख उत्पन्न होतात. शून्यामुळें कांहींच होत नाहीं. ह्मणून अज्ञान हें शून्य नाहीं. तेव शून्य म्हणज काय, तं सांग. शिष्य१--मी सवे पदाथीच्या अभावाला शून्य ह्मणतो. गुरु:-होय; पण सवे पदाथीच्या अभावाळा शुन्यच कांम्हणावे : बह्य कां झ्मणूं नये १ आणि पदाथाच्या अभावाचे ज्ञान तुझा कोणत्या इंद्रियानें झालें तें सांग, विष्य$--अहो, शन्य जड आहे; ब्रह्म शन्यादिकांचे प्रकाशक. आहे, म्हणून तं चेतन आहे. म्हणून शन्यालाच ब्रह्म म्हणतां येणार नाहीं. हे एक उत्तर दिलें. आतां दुसरे उत्तर असें की, “ भूतछे घटोः नास्ति '* म्हणने * भतलावर घटादि नाहीत, १ या, घट्यादे पदाथाच्या. अभावावरूनच मळा अभावाचे म्हणजे शून्याचं ज्ञान नेवेंद्रियाला झाले. गुरुः--शिष्या; विचाकारण लटपट करण्यांत अर्थ काय १ अरे ! शून्य म्हणजे कांहीं नाहीं ! ज॑ कांहीं नाही, ते. नेब्रंद्रियाहा ज्ञात झालें. आणि तें जड आहे, हें म्हणणं अगदीं मूर्खपणाचे नव्हे काय !