माझी नृत्य साधना | Maajhii Nritya Saadhana

भारतीय नृत्यकला ११ ननम ग च 8 असें ज्यांचं वर्णन कर्रीमुनींनीं केलेले आहे असे भगवान्‌ शेकर आणि “ सुपिच्छगुच्छमस्तक, सुनादवेणुहस्तक, अनडरद्ग्सामर, असा भक्तवखा कृष्ण, या देवादिकांनी रृत्याच्या माध्यमांतूनच आपल्या मानसतसरोवरांत उठलेल्या हर्ष-क्रोध-दुःखादि भावभावनांच्या कललोलाला वाट करून दिलेली आहे अशा कथा, आणि शंकरांच्या बारा वाण्डव-्‌ नृत्यांची किंवा कृष्णाच्या कालियादमन,; रासमण्डळ अशा रृत्यांची वर्णन पुराणांतरीं वाचून ब्रह्मदेवांनीं निर्मिलेल्या या नाय्यवेंदाचे त्या कारळी असलेलं स्वरूप, पावित्र्य आणि माहात्म्य यांची कल्पना येते. अशा प्रकारच्या देवी नाट्यवेदाचें म्हणजे पर्यायाने रत्यकलेचं ( कारण नाथ्यामध्ये रृत्त, ऱत्य, व नाट्य या तिंहींचा समावेश होतो; संगीताच्या * गीतं वाद्यं तथा गृत्ये या व्याखेद्रेप्रमाणें नाय्याची व्याख्याहि बरीच व्यापक आहे. ) स्वरूप भरतमुनींच्या शंभर पुत्रांच्या अमदानीतच गढूळ होऊ पाहत होते; आणि म्हणून ह्या कलेला आणि तिच्या पुरस्कत्यांनाहि वेदप्रवीण क्रपिमुनींनीं शाप दिल्याची कथा आहे नंतर भरतमुनींनी त्यांची आजवे करून ह्या कलेच्या अर्गी लागलेल्या शापाचे तेवढें कर्त निराकरण कहून घेतलें; परंतु कलावंतांना मिळालेल्या शापार्चं लोण मात्र आजच्या कालापर्यनत्त तथंच वाहत आलं आहे. रत्यकळेवरील हा शाप निराकृत झाला याचा अर्थच असा कीं, टत्यकलेचा ( किंवा नाट्यकलेचा ) “* नाट्यवेद १ म्हणून जो गोरव होत असे, अनभिज्ञांसाठीं चारहि वेदांचं सार म्हणून जिची अभिव्यक्ति होत अशे, अशा या कलेचं स्वतःच उपजत स्वरूप नि दजा त्याच उच्च प्रकारचा राहिला; ती कला आपण द्दोऊन अव- नतीस जाण्याचें भय राहिलं नाही; अर्थ जरी असलें तरी *कळावन्त* हा कलेला आधारभूत असल्यानें त्यांच्यावरील तो शाप अनेकदा