ळोकहित वादींचीं शतपत्रें | Lokahitavaadiinchiin Shatapatren

फोफावली आणि धानिकांच्या आश्रयाने व मदतीने इंग्रजी राज्यवृक्ष जारान फोफावला-अशी ही परस्परावलंबी जोडी होती. शिपाइगिरी करणारे मराठे जवान निकामो झाले; शोर्तावर सवीचें चालणे शक्‍य नव्हतें. मग अश्या लढवय्या बेकारांनी काय करावें १ सववत्र गोंधळ झाला आणि सम[जच अशा रीतीने पेखरल! गेला असल्याने इंग्रजी अमल तत्कार्लन लोकांना हितकर वाटला. किंबहुना दुसरा कोणताही अमल त्यांन राजीखुर्षने पत्करला असता, इतके ते मराठी स्वराज्याला विटलेले असल्याने इंग्रजी अमदानीचा त्यांना मोह पडला, तिला ते भुलले, यांत आश्चर्य कसले : इंग्रजांच्या वागणुकीत पूर्वीच्या राजवटीत मुळीच नसलेली शिस्त होती; त्यांचे सगळे व्यवहार पद्धतशीर चालत; इंग्रजी अमलदारांचें बोलणें--चालणे परधर्मीठ व परभाषी रग्रतेवरही छाप पाडण्यासारखें होतें; त्यांचें ज्ञान व्यापक व स् प्रकारचें असून, दया, वैयक्तिक स्वातंत्र्य, श्रीपुसुष सम!नहक्क, लोकसत्ता, समाज- सेवा, स्वाथेत्याग, कतेव्यबुदि इत्यादि गुणांची व विचारांची जाणीव ते आपल्य! आचरणाने, चौकस बुद्धीने व बोलण्या चालण्याने इतरांस करून देत. त्यांच पारेणाम झाल्याशिवाय कसा राहील १ त्याखेरीज, इंग्रजी दानत, त्यांची कवा- यती फौज, त्यांचा दारुगोळा, त्यांच्या तोफाबंदुका, यांचें वजन अडाणी बहु- जनसमाजावर साहजिकच विदेष्र पडलें आणि इंग्रजी राज्य, खुद्द इंग्रजांना: वाटलें नाही, इतक्या झपाव्याने लोकप्रिय झालें. त्यांना पद्धतशीर व व्यवस्थित असा विरोध फारसा कुणी केला नाही. शाळांमधून साहेब शिकवीत असत, तेव्हा तेथे मुलांना पाठवावें कीं नाही * हा प्रश्न पडे. शाळेंत मुलांना (मुलींना शाळेंत घालण्याचा विचार त्या वेळीं स्वप्नांतर्ह' आला नव्हता) घातल्यानंतर, धमेरक्षणासाठी बराच त्रास होई. विद्याथ्यीनी शाळेंतून घरीं आल्यावर प्रथम सचैल स्न!न करावयाचें, ही सरहा रीत होती. मग शाळेंत असतांना खाणेपिणे अजिबात वज्येच ! घरीं विद्यार्थी अभ्यास करूं लागले की, त्यांना वडिलांकडून एवढ्या तेवढ्या बाबतीत मनस्वी त्रास होइ 0] हा शब्द पाठ करण्यास आई, मावशी, बहीण हरकत घेत. विद्दोषतः संध्याक'ळनंतर ता शब्द उच्चारणे अत्यंत वाइट, अशी समजूत असल्याने घरांतली [११