आधुनिक मराठी कविता | Aadhunik Maraathii Kavitaa

काव्यक्षेत्रांत जुन आणि नवे विभाग आहे, हाच मुख्यतया त्यांचा दृष्टिकोण आहे. जन्या कवींनी जीवनाला आघार म्हणून काव्याचा अवलंब केला होता. त्यामुळे जनी कविता खोल आहे; नवी त्या मानाने उथळ आहे. मुख्य मुख्य जन्या कवींना “संत* ही संज्ञा आहे. व्यांचे ग्रंथ नित्यपठनांत आहेत, ते “महाराष्ट्राचे वेद? आहेत, हँ सत्य विसरून कसें बर चालेल १ पंतपंडितांना संत ही उपाधि नसली, तरी समाजाचे नीतिशिक्षक म्हणून मान होता. आघनिक कवि केवळ “एक साहित्यिक? या नात्याने वावरत असतात व . मिरवीत असतात. पूर्वीच्या कवींची काव्यरचना प्रायः दीघ असे, कारण त्याच्या भारदस्त व प्रौढ विषयास ती आवश्यक असे. एखाद्या तत्त्वाचे विवरण करतांना त्याना साहजिकच विप्रयाचा विस्तार करावा लागे आणि तो करताना रचना आपोआपच दीघे बने. लोकाना नीतिशिक्षण देण्यासाठी 'प्रसंगविशेषीं हे कवि विप्रयांतर करीत व कथच्या ओघात एखाद्या विष- यावर व्याख्यान देत. त्यामुळे अर्थातच काव्याची लांबी वाढे. अली- कडील कवींची रचना त्रोटक असते. महाकाव्ये आणि प्रबंधकार्व्ये रचण्यापेक्षा खंडकाव्ये आणि भावकाव्ये लिहिण्याकडे त्यांचा कळ आहे. याला कारण इंग्रजी राजवटीच्या आगमनाने देशांत झालेली अभूतपूव ' उलथापालथ आहे. इंग्रजी साहित्याच्या परिचयामुळे स्कॉट व टेनिसन्‌ यांच्या खंडकाव्याच्या घर्तीवर आदटोपसर कथाकाव्ये लिहिण्याची आपल्या कवींना स्फूर्ति झाली. त्याचप्रमाणे वड्स्वथ, बायरन, शेले, कीटस्‌ प्रभृतींचीं वीणाकाव्ये वाचून तशा प्रकारचीं चुटित व सुटसुटीत भावकाव्ये रचण्याची आपल्या कवींना इच्छा झाली. शिवाय मुद्रण- कळेचा आसेतुहिमाचल स्वेरसंच[र झाल्यामुळे जुन्या जमान्यात जं “ काब्यक्षेत्र * विस्ती होतें तें आपोआपच आकुंचित झाले. जन्या काळीं गद्य लिहिण्याचा परिपाठ नव्हता. कारण त्याचा व्याप मोठा असे. तेव्हा श्रुतिसुभग, स्मरणसुलभ व सूत्रबद्ध सयमक पद्य रचण्याची प्रवृत्ति फार जोरांत होती. त्यामुळे केवळ काव्य व तत्त्वशान याच्या संबंधीचच रे