आई | AAI (MOTHER)

मी प्रथम स्वतः अभ्यास करणार , अन मग इतरांना शिकवणार . आम्ही कामगारांनी अभ्यास करायला हवा . आपले जीवन इतके खडतर कां असते हे नीट समजून घ्यायला हवं.” त्याच्या निळया नेत्रांतील नेहमीचा कठीरपणा व गांभ्रीर्य जाऊन त्याजागी माव व प्रेमळपणाचे नवे तेज दिसू लागले ते पाहून ती हर्षित झाली. तिच्या ओठांवर स्मिताची रेखा उमटली . तिच्या अंतरंगात दोन परस्परविरोधी भावनांचा संघर्ष सुरू होता. जीवनातील दु:खांची इतकी तीव्र व' स्पष्ट जाणीव आपल्या मुलाला झाली आहे हे पाहून तिला त्याच्याविषयी एकीकडे अभिमान वाटत होता, तर त्याचबरोबर दुसरीकडे त्याचे वय अजून फार कोवळे आहे, आणि तो इतरांपेक्षा अजिबात निराळं बोलत आहे व' तिच्या - स्वत:सकट सर्वांनाच अटळ वाटणाऱ्या जीवनातील दुःखांविरुद्ध ब हालअपेप्टां- विरुद्ध एकाकीच लढण्याचा त्याचा निर्धार आहे, या विचाराने ती चिंताग्रस्त हात होती. तिछा वाटले , आपण याला म्हणावे, “बेटा ! त एकटा काय करणार?” पण आपण असं म्हटलं तर त्याच्याविषयीचं वाटणारं कौतुक व आदर यात काहीतरी कमीपणा येईल , अचानकपणे इतकी हुशारी दाखविणाऱ्या व भापल्याला अगम्य असं काहीतरी नवंच बोलणाऱ्या आपल्या मुलाच्या मोठे- पणाला त्यामुळ बाधा येईल, असा विचार येऊन तिने ओठावर आलेले ते शब्द मार्गे परतवले . आपल्या आईच्या ओठांवरचे स्मित, आपलं बोलणं ऐकण्यातील तिची एकाग्रता , तिच्या नेत्रांतील प्रेमळ भाव, हे सवं पावेलने पाहिले आणि आपण प्रतिपादन करीत असलेले सत्य तिला पटवून देण्यात आपल्याला यश आले आहे असे त्याला वाटले . आपल्या शब्दांतील ही शक्‍ती प्रत्ययास मैऊन त्याला युवकसुलभ अभिमान वाटला वब त्यायोगे त्याचा आत्मविश्‍वास दुणाव- ला. तो आवेशाने बोलत होता . मधूनमधून त्याच्या चेहऱ्यावर स्मित दिसू लागे , तर क्षणात त्याच्या कपाळावर आठ्यांचे जाळे पसरे, मधूनमधून त्याच्या शब्दांत जळजळीत चीड व्यक्‍त होई व त्याचे शब्द इतके कठोर असत की ते एकून ती भयभीत होऊन जाई व मस्तक हालवून त्याला मृद स्वरात विचारी, “तू म्हणतोस ते शक्य आहे, पाशा ?” होय, शक्‍य आहे!” तो निर्धाराने उत्तर देई, आणि भग बहुजन- ग्र समाजाचे' हित साधण्याची तळमळ असलेले काही. लोक जनतेत सत्याचा प्रचार कसा करीत होते आणि त्यामुळे मानवजातीचे शत्र त्यांना तुरुंगांत डांबून ब सक्तमजुरीची शिक्षा देऊन त्यांचा कसा छळ करीत होते, याचे वर्णन॑ करू लागे. “असा ज्यांचा छळ होत आहे असे लोक माझ्या माहितीचे आहेत. त खरोखर धरतीमातेचे सुपुत्र आहेत, “ तो आवेगाने म्हणाला. त्या लोकांविषयीच्या विचाराने तिला अधिकच भय वाट लागलं व ह सारं खरंच का म्हणून पुनः विचाराबंसं तिला वाटलं , पण तिला ते शब्द उच्चारण्याचा धीर झाला नाही. ज्या लोकांनी हे भयंकर विचार आपल्या मुलाच्या डोक्यात भरवले होते ब ज्यांच्याविषयी नीट अकलन होणे तिच्या तकशक्तीपलीकडचे होते, त्यांच्याबद्दलच्या हकीकती ती श्‍वास रोखून ऐक लागली. अखेर ली त्याला म्हणाली, पहाट होत आली आता . तू आता जाऊन थोडी तरी झोप घे पाहू . “ हो, झोपतोच मी आता,” तो तिच्याकडे वाकून म्हणाला . “पण मी यांगितलं ते सार समजलं ना तुछा?” ही,” ती उसासा टाकून म्हणाली. पुनः तिच्या नेत्रांतून अश्रू वाह लागले ब ती एकदम मोठ्याने म्हणाली , “अशानं तुझा सत्यानाश होईल, बेटा!” तो: उठला ब खोलीच्या दुसऱ्या टोकाकडे चालू लागला. ते काही असू दे, पण मी काय करतो, कुठे जातो, हे मी तुला सांगितल आहे . आणि तुझं माझ्यावर खरोखर प्रेम असेल तर तू माझ्या या कार्याच्या आड येऊ चकोस' अशी मी तुझ्याजवळ भीक मागतो, ममी !” माझ्या लाडक्या बेटा!” ती हुंदके देत म्हणाली. “कदाचित्‌ तु मला हे सार सांगितले नसतं तरच बरं झाले असतं रे!” त्याने आईजवळ जाऊन तिचा हात हातात घेऊन प्रेमभराने घट्ट दाबून घरला . त्याने ज्या सहुदयतेने *ममी* हा शब्द उच्चारला होता व ज्या विलक्षण ब नव्याच आवेगाने तिचा हात दाबळा होता त्याने ती भारावून गेली. ती अडखळत म्हणाली, “नाही बेटा, सी तुझ्या आड येणार नाही. पण जपून राहा बरं, जपून राहा बाळ ! ** कोणत्या संकटापासून त्याचा बचाव करायचा होता याची तिलाच स्पष्ट कल्पना नव्हती, म्हणून ती शोकाकूलपरणें च्च