जीवन आणि साहित्य | Jivan Aani Saahitya

रवीन्द्र-दद्यन डे सीन सी शी आली भी शफी ही री री पी विटी टी ली पी. आट टी आच ली टीची टी ४” प चि ८ ४ केटी २“ अ पिटी पिली पेटी आच आच कि चायरे”' या व त्यानंतर हेमचन्द्राच्या “विंशति कोटि मानेवर वास ” या कवितेतील देशाला मुक्त करण्याच्या कामनेचे सुर पहाटच्या मधुर शब्दां- प्रमाणे ऐकूं येत असत, हिंदुमेळ्याचा विचार आणि त्याची तयारी कर- ण्याच्या कामी आमच्या घरातील सव मंडळीना तेव्हां मोठा उत्साह वाटत असे. नवगोपाळ मित्र हे त्याचे प्रधान कार्यकत होते. मधल्या दादाने लिहिलेले “जय भारतेर जय, गणदादानें लिहिलेल “ लब्जाय भारत-य॒ह्ष गाईब की करे,” बडया दादाचे “मलिन मुदचंद्रमा भारत तामारि,'' ही या मेळ्याची गाणी होती. ज्यातिदादानें एक युतत सभा स्थापन केली होती. तिची बैठक एका पडक्या घरांत होई. क्रगवेदाची पोथी, मृताच्या डोक्याची कवटी व नागवी तरवार यांच्या द्दारा दिचे अनुष्ठान चाले, राजनारायण बसु तिचे पुरोहित होते, त्या ठिकाणी आम्हांला भारतोध्दाराची दीक्षा मिळाली. या स आकांक्षा, उत्साह,उधोग यांच्या हालचालींत थे डीसुद्धा गर्दी नसे, शांत अवसरामधून त्यांच्या प्रभावांन आमच्या अंत:करणांत हळूहळू प्रवेश केला, सरकारच पोलीस लोक त्यावेळी फारसे जागरूक नसत, किंबहुना त उदासीनच असत, सभेंनील सभासद[ची टाळकी फोडण्यात अथवा सभेचा रसभंग करण्याला त कधी आले नाहीत. कलकत्ता शहराचें वक्ष तेव्हां दगडाने बांधले नव्हते, बहुतेक ठिकाणी कच्च हांत. गिरण्यांच्या धुराने आकाशाचे मुख काळवंडलें नव्हते,इमारती आणि मैदान यांच्यामधून असणाऱ्या तळ्यातील पाण्यावर सूयाचे किरिण चमकत, तिसऱ्या प्रहरी वडाच्या लांच लांब सावल्या पडत, नारळीच्या पानाच्या झालरी वाऱ्याने डोलत, बांधलेल्या पाटांतून गंगेचे पाणी आमच्या दक्षिणेकडच्या बागेतील तळ्यात झऱ्यासारखे पडत असे. मधषूनमधून गल्लीतून पालखीच्या भोयांचे “हॉइ हई? शब्द आणि मोठ्या रस्त्यावरून घोडेवाल्यांची 'होइओ' अही हांक कानी येई. संध्याकाळी गोड्या तेलाचा दिवा लावला जाई. त्याच्या मंद प्रकाशांत चटई पसरून म्हाताऱ्यह दासींजवळ आम्हा खरूपकथा (12 (01635) ऐकत बसू. या नि स्तब्धप्राय जगामध्ये मी एक कोपऱ्यांतील माणूत-ल[आळू, मूक, निश्चचल अस होतो.