निवृत्तिविनोद | Nivrittivinod

४ निवृत्ताविनोद त्याचें समर्थन जर॒ अनुभवाच्या आधारावर आहे तर जुन्या- बद्दलच प्रेमं म्हणजे “ जुनें झालेलें, भूतकाळापासून व्तम[(नकाळा- पर्यंत टिकलेले, अनुभवाक्षिद्र व अनुभवांत जुन, याबद्दलचे प्रेम होय असेच खरोखर म्हणतां येईल. अशा रीतीनं पाहातां जुने म्हणजे काय ? जुन्या काळीं होऊन गेलॅले कीं नव्या काळांतील असेल ते ! प्राचीन काळापेक्षां अरवर्चान काळ अधिक जुना आहे. अनुभवांत अधिक सरस आहे, कारण आपणाला इतिहासाची मदत होते. भूतकाळांत भ ज होऊन गेललें असतें तें सव वर्त- मानकाळापयंत येत आणि ह्यामुळें वतमानकाळाला अनुभवाच्या गोष्टी भूतकाळापेक्षां अधिकच माहीत असतात. भूत नाहीं पण वर्तमानकाळच अनुभवांत पुढे गेलेला आहे, जुने नाहीं पण नवेच अनुभवांत वाढलेले आहे; आणि “ जुनें?” या शब्दाचा अथ “ टिकून राहिलेले?', असां घेतला तर, जुन्यापेक्षां नव्यांतच अधिक जुनेंपणा आहे, हें उवड आहे. नवें हेंच जुने आहे. तुलनेच्या दृष्टीनें जुने तर नरव आहे. जर “जुनें” म्हणजे “अनु- भवानें भरलेल”, “* टिकलेले ', “आधिक ज्ञानसंपन्न? असा अथे असेल आणि अशा अर्थामुळें आपले त्याच्यावर प्रेम असेल -- खरोखर असच असायला पाहिजे - तर आपण जुन्याचें नव्हे पण नव्य[चेच पूजक बनायला हवें. बदल हा सृष्टीचा अगत्याचा नियम आहे. जिथे बदल नाहीं तिथे जीवन नाहीं; स्थिरता म्हणजे मृत्य. प्रत्येक काळ मचुष्या- वारितां नवीन परिस्थिति निर्माण करितो, आणि त्याला अनुकूल असे आचारविचार करण्यांतच बुद्धीची उत्कृष्टता सामावलेली