सार्थ तर्कसंग्रह | Sarth Tarksangrah

न्याय० पद० टीका व भाषांत यांसह. डे च्यांना आायासावांचून पदाथाचे तत्त्वज्ञान होण्याकारितां, भसा आवार्थ, * तकेसंप्रहः-' ज्यांचा तके केला जातो, ब्यांना यथार्थ- ज्ञानाचे विषय केळे जातें ते तर्क म्हणजे द्रन्यादि पदार्थ ह्यांचा * संप्रह ? म्हणजे संक्षेपाने उद्देश, छक्षण; परीक्षा ज्या म्रंर्थांत केळी आहे तो हा तक्केसंग्रहनांवाचा प्रंथ होय. लुस्तया नांबांनीच वस्तूंचा निदेश कारणे यास उद्देश म्हणतात. जले-द्रब्य-गुण-कर्म इत्यादि. असाधारण धर्मास * लक्षण ? अले म्हणतात. जसें गंध- वत्त्व ह पध्वीच हक्षण आहे. ठक्षित चस्तृचें ठक्षण संभवते किंबा नाही या विचाराळा * परीक्षा ? असं म्हणतात. पक्षाचं ज्ञान होणे ह उद्देशांचे फळ आहे. डक्ष्पाचा इतर पदाथीपासून भेद-तें इतरांहून निराळे आहे, अते समजणें हे ठक्षणाचें फ॒ळ नाहे व छक्ष- गावर येणाऱ्या दोषांचा परिहार होणें हें परीक्षेबें कळ आहे, असे येथें समजावें. द्रव्यरुणकर्मसामान्यविशेषसमवार्‍याभावाः सत्त पदाथोः॥। (त० भा० )-द्रब्य, गुण, कर्म, सामान्य, विशेष, समवाय ब भभाव हे सात पदाथ आहेत. ( म्य1* ) अथ पदार्यान्विमजते--द्रव्येते । तनन सप्तमहण पदाधेत्ई द्रब्यादिसप्षान्यतमत्वब्याप्यामिति व्याक्षिलामाय । ननु शक्िपदार्थस्याएमस्य सत्त्वात्झथं खरवेति । तथाहि--वटूनिसंयुकेन्थनादी सेत्यपि मणिसंयोगे दाही न जायते 1 तच्छून्येन तु जायते । अतो मयिसमवघाने शक्तिनश्यकि । मण्यमाव- दुशाय! दाहानुकूला शक्तिरत्पयत इति कल्प्यते । लस्माच्छक्तिरतिरिक्तः पदार्थ ति चेत्‌ । न । मगे: प्रतिचन्घकृत्वेन मण्यमावस्य कारणत्वेनैद निदहे माणि- 'समदधानाप्रमदघानाभ्यामनन्तशक्तिवदूध्वततत्मागमावकल्पनाया अन्याय्यत्वात्‌। तस्मात्सप्रैपेते चिडूम्‌ ॥ (न्या० भा०)-* दब्य०-' इत्यादि खंडाने ग्रंथकार थन्नंमट्ट पदा. थांचा विमाग करितात. या वाक्यात “सप्तैव' म्ह० सातच, असा जो शब्द आहे तो पदार्थत्व हें दव्यादि सातांतीछ प्रयेकाचें व्याप्य आहे म्हणजे जेथें जेथे पदार्थत्व असतें तेथ तेथे द्रन्यादिसातांतीळ कोणती तरी एक वस्तु असते, अशी व्याति मिळावी म्हणून आहे. “पह पण * शाक्े-'नांवाचा थाठवा यदार्थ असतांना तुम्ही पदार्थ सातच आहेत अते करें म्हणतां १ इंचन-काठ्ठ इय्यादि पदार्थ अन्नीक्षी जरी