ग्रहगणित | Grahganit

च्त्वु डु न्यु पड्धाते. रै. गततिथि; इष्ट मासाच्यावजा. न ४ ४ 8 वर्षगण 3५८ -- ६०८ ६ वजा * ब क, 8. आ ६ उ ९३७४ ५९३४-- ६४८ ६२ क्षरयाताथि - न. ६३२ प्रागहर्गण * क न क « र ब. ८४२ अहर्गण ५८४२ -- ३ -- ५४८५८९९ > ७ > बाकी राहिले ५ हे ७ यांतून वजा करून बाकी राहिळे २ म्हणून इष्ट दिवशी सोमवार आहे. अधिकमास. या पुस्तकाच्या शेवटीं पाशिशेष्ट १ आहे. त्यांत शके ३४००-२२०० पर्यंत येणारे अधिकमास, क्षयमास व त्यांचीं वेष हीं दिळीं आहेत. या अवधीत इष्ट वर्ष असेल तर त्या वर्षी अधिकमास आहे किंबा नाहीं त॑ कोष्टक पाहिल्याने समजतं. हे अधिकमास खर्यचंद्रांच्या स्पष्ट स्थितीवरून ठरविले आहेत. मध्यममानानें दर ३३ महिन्यांनी एक अविकमास पडतो. पण स्प्टमानाने एक अधिकमास पडण्यास कधीं ३५ तर्‌ कधीं २८ च महिने छागतात. असें सदर कोश्कावरून दिखून थ्ेईल. म्हणून मध्यम मानानें ज्या महिन्यांत अधिक पढावा त्या महि- न्याच्या पुढें किंवा मार्गे कथीं कथीं २1४ महिन्यांनी स्पष्ट अधिकमास पडतो. म्हणून सोरमामांस 33 नीं भागून आधिकमापत आणतेबेळीं बाकी १1२ इत्यादि राहतील तर मध्यममानाचा अधिकमास उत्पन झाला असतो. पण कोष्टकातील अधिकमास पुढें पडणारा असेल तर तो पढेपर्यंत आधिकमाससंख्येत एक कमी करून येतलि ते आर्थेकमास मानावे. त्ेंच बाकी, २८, २९ इत्यादि येईल तर मध्यममानाचा अधिकमास होण्यास ४1५ महिने कमी असतात. पण अशा प्रसंगीं को्टकांताल अधिक माहेना पूर्वीच पडळा असेल तर भागूत येणाऱ्या आधेकरमाससंख्येत । आधिक करून ग्रेताल ते आधिक मास समजावे. सारांश अधिकमास आणण्याचे कामीं गणकांनी आपल्या तारतम्य ज्ञानाचा उपयोग केला पाहिजे. . म्हणून भासर्कराचाये म्हणतातः-- स्पष्ठोधिमासः पतितोडप्यलब्घो र यदा यदावा5पतितोडापि छब्धः । सैकेनिरेकीः कमदोॉ5धिभासे- _ स्तदा दिनीघः सुधिया घसाध्यः ॥ उद्दोीहरण!--शके १८२३ च्या आश्विन शु॥ १० ची अहर्गण आणण्याचा आहे. येर्थे वर्षण २३ यस १९ नीं भागून बाकी शेष वर्षे ४ रहातात यांचे सौरमास ४४ चैत्रादे गतमास ६ आणि क्षेपक १० मिळून एकूण सौरमास ६४