राज्यशास्त्राचा विकास | Raajyashaastraachaa Vikaas

निवेदन भारतीयांचें गेल्या दीडद्ये वर्षीचे वैचारिक जीवन मुख्यतः पाश्चात्य तत्त्वज्ञानां- तून विकतित झालें आहे. आधुनिक भारतांतील राष्ट्रीय संग्राम, लोकशाहीच्या कल्पना, राष्ट्रवादी विचार, समाजवादी ध्येये आणि राज्यघटना या सवाना युरोपांतील राजकीय तत्तत्वेंच प्रामुख्याने आधारभत आहेत. भारताच्या राजकीय नेत्यांनी हि पाश्चात्य राष्ट्रधुरीण, क्रांतिकारक आणि तत्त्वचिंतक यांच्या ग्रंथां- पासून आणि कर्तृत्वापासून प्रेरण मिळविली होती. राजकारणाप्रमाणेच स[माजिक सुधारणा, वाड्मयीन प्रयत्न आणि कलात्मक अभिडुचि यांच्या निर्भितीलाहि पाश्चात्य तत्त्वज्ञानाचीच वेचारिक भूमिका लाभलेली आहे. भारतांत या तत्त्वज्ञानाचा प्रसार एकोणिसाव्या शतकाच्या आरंभापासून प्रभावीपणे सुरू झाला असला तरी, युरोपांत मात्र याची परंपरा फार जुनी आहे. तेथे या विचारपरंपरेचा विकास गेलीं पंचवीस शतक होत असून त्यांतूनच राजकीय तत्त्वज्ञानांतील लोकशाही, सार्वभौमत्व, राष्ट्रवाद, समाजवाद, इत्यादि कल्पनांना आकार प्राप्त होत गेला. स्वातंत्र्य-समता यांसारखी नीतिमूर्ल्य आणि क्रांति-प्रतिक्रांति यांसारख्या घटना यांचे बदलते अर्थदह्ि त्याच परंपरेने अधिक स्पष्ट केले. पाश्चात्य तकवज्ञानाला प्राप्त झालेलं हद जीवनव्यापी स्वरूप समजून घेणे जरूर आहे. त्याशिवाय आधुनिक जग[चे राजकीय विचार आणि व्यवहार, शासनकार्य आणि संघटना यांचा अर्थ समजणार नाही. भारतीय लोकसत्ता अधिक समर्थ, उदात्त आणि उपयुक्त करण्यासाठीदि या राजकीय तत्त्वांचा इतिहास चिकित्सक दृष्टीने अभ्यासणे आवदयक आहे. राजकारण आपल्या सामाजिक व वेयक्तिक जीवनाचें महत्त्वाचें अंग बनले आहे. त्याचा विचार यापुढे कोणाहि नागरिकाला टाळतां येणार नाही. या ग्रंथांतील विवेचनाच्या द्वारे मीं त्या तत्त्वांचा परिचय करून देण्याचा नग्न प्रयत्न केला आहे. पाश्चात्य राजकीय तत्त्वज्ञानाचा विस्तार प्रचेड आहे. त्यांत विषयांची विविधता आणि विवेचनाचं वेचित्र्य भरपूर आढळतें. त्यांतील एकेका शाखेचा परामर्श घ्यावयाचा म्हटलें तरी अनेक ग्रंथ लिहिण्याइतकी विपुल सामग्री उपलब्ध होईल. मीं या ग्रंथांत ग्रीक राजकीय तत्त्वज्ञानापासून मार्क्सवादी