मराठी ज्ञानप्रसारक | Marathi Gyanprasarak

३ मराठी झानग्रसारक नतर, ज्यांना बंगाली विचारवंत एतद्देशीय शिक्षणाचे जनक (1706 १8६061 0 081४6 €वपट2४००) अशी पदवी देतात ते हिंदू कॉलिञमधील दुसरे नामांकित प्राध्यापक डेव्हिड हेअर हे सदर समेचे अध्यक्ष झाले व सग्लेची आठवडिक बेठक पुढे डेव्हिड हेअर यांच्याच शिक्षणसंस्थेत होऊ लागली. ही सभा किती वर्षे अस्तित्वात होती ह्यासंबंधीची निश्चित माहिती मिळत नाही; परंतु एवढे खरे की, ह्या सभेने १९ व्या शतकाच्या प्रारंभी बंगाली तरुणांमध्ये ज्ञानाजनाची आवड आणि बुद्धिप्रामाण्यवादी दृष्टी निर्माण करण्याच्या दृष्टीने केलेले कार्य अत्यंत लक्षणीय आहे. तरुणवगांत ज्ञानाजनाची आवड निर्माण करण्याच्या दृष्टीने ह्याच काळात कलकत्ता येथे स्थापन झालेल्या ज्या दुसऱ्या एका समेने नामांकित कार्य केले तिचे नाव 1५6 580216 707 96 &टवुपांझप0 ०7 (४696४8) 1001८60826 (सामान्यज्ञानग्राप्त्यर्थ स्थापिलेली सभा) असेच होते. ही शानसंपादनाथे स्थापन झालेली बंगाली सभा कलकता येथे १८३८ मध्ये अस्तित्वात आली. तिच्या स्थापनेचा उद्देश सुशिक्षितांमध्ये व्यासंगबुद्धी वाढावी आणि विचारांची देवाण-घेवाण व्हावी हाच होता. ह्या समेच्या उद्देशपत्रिकेखाली राम गोपाळ घोष, रामतन लाहिरी इत्यादींच्या सह्या होत्या. ह्या विद्यासभेचे सदस्य मुख्यत्वेकरून प्राध्यापक आणि विद्यार्थीच होते. प्रत्येक सभासदावर निबंधवाचनाचे आणि व्याख्यान देण्याचे बंधन होते. निर्बंघवाचन करू न शकणाऱ्यास सभासद होता येत नव्हते. निबंधासाठी आणि व्याख्यानासाठी आपल्या आवडीचा विषय निवडण्याची सभासदांस पूर्ण मुभा होती. जो सभासद निबंधलेखन करू शकत नसे त्याला दंड होत असे. ह्या वादसभेची पहिली बैठक १२ मार्च १८३८, सोमवार रोजी सायंकाळीं ७ वाजता संस्कृत कॉलेजच्या सभागहात झाली. सभा स्थापन झाली त्या वेळीं पटावर २०० सभासद होते. समेपुढे वाचले जाणारे बहुतेक निर्बंध इंग्रजीत लिहिलेले असत. काही थोडे बंगालीत असत. इतिहास, काव्य, भाषा, सामाजिक सुधारणा, भूगोल, अध्यात्म, शरीरविज्ञान इत्यादी विविध विषयांवर निबंध लिहिले जात. रेव्ह. के. एम्‌. बान्जी, राजनारायण बोस, पियारीनंद मित्र, ज्ञानेंद्रमोहन टागोर, ग्रसन्नकुमार यागोर ही मंडळी सभेच्या कायात विददोष उत्साहाने भाग थेत. डेव्हिड हेअर हे सदर सभेचे प्रत्यक्ष सभासद नसले तरी आमंत्रित असत. पियारीनंद मित्र आणि रामतचु