उपनिषदांचा अभ्यास | Upanishhadaanchaa Abhyaas

क उपनिषदांचा अभ्यास छांदोग्योपनिषदांत दिली आहे:--- ““ पाठलाग करणाऱ्या मृत्यूला भिऊन देवांनी त्रयी-विधेच्या म्हणजे वेदांच्या आच्छादनाचा आश्रय केला. अशा रीतीनें संसास्त्रस्त मनुष्याला वेद ह लपून बसण्याची जागा असल्यामुळें, वेदांना * छंदस्‌ १? ( लपून बसण्याचें गुप्तस्थान ) म्हणतात. पण एखाद्या बगळ्यानें ज्याप्रमाणें पाण्यांतील माशांना नेमकें शोधून काढावे, त्याप्रमाणें ह्या गुप्त जागीं हि मृत्यूनें देवांना गांठळें च. तेव्हां हा द्वि किल्ला सोडून देऊन त्यांना उशकाराच्या बाले- किल्याचा [ ऊध्वी; ] आसरा घ्यावा लागला. ह्या किल्यावर मृत्यूची कांह्दी च शक्ति चालत नसल्यामुळें, तेथें गेल्यावर मात्र देव मृत्यूच्या त्रासांतून मक्त होऊन निर्भय बनले. जो ह्या उश्काराची उपासना करील तो हि देवांप्रमाणें अगृत आणि अभय होईल ?!- ह्ला आख्यायिकेत जी निर्भयता वेदामध्यें हवि नाहीं ती उश“कारामध्ये आहे. असें म्हणून एक प्रकारें 3%काराच्या तुलनेनें वेदांचा हि अधिक्षेप केल्यासारखें दिसतें. मृण्डकोपनिषदांत हि विदेचे * परस ! म्हणजे श्रेष्ठ आणि * अपर ? म्हणजे हलकी असें दोन प्रकार करून, त्रगगवेदादि चार वेद आणि ब्याकरणादि सदह्दा वेदांगें ह्यांचा समावेश हलक्या---अपरा---विद्येत केला आहे. आणि जिच्या योगानें तें एक अक्षर पदरांत पडतें ती पराविद्या असें म्हटलें आहे. * अ-क्षर ? शब्दाचा व्युत्पत्तीच्या दृष्टीनें अविनाशी असा अर्थ होत असल्यामुळें तो शब्द पखरक्षाचें प्रतीक [ चिहून ] होऊं शकतो. * 3“भित्येकाक्षर॑ ब्रह्म ? द्या गीतावचनांत हा च अर्थ असून तें अक्षर ऱ्हस्व हि नाहीं आणि दीर्घ हि नाहीं,, असें त्याचें अलंकारिक वर्णन केळेलें आढळतें. दे एक अक्षर ज्याळा माहीत नाहीं त्यानें बेदादि बाडे घोकळीं