महाराष्ट्रीय ज्ञानकोश ४ | Maharashtreeya Gyankosh 4

*पथसक्षेय, ऑकधामधीकानधधवणणधााताहनालागतकाकााचााणणवााणणणणााकदवणपभवाकाअणवम्काण्वााधाकणनाावणणणवणाधधाळंववयाराववााळाणवाााागमाााााामभातराायाताााासडााागवगळययााववााकणणकआवडकलरानकरव ऑन पृ. ३१४--भौगोलिक शोधांच्या इतिहासांतील अतिप्रार्चान कायकर्ते फिनीक्षियन होत; प॒३१७--खि.पू.३३० त पिथि- यस नांवाव्या प्रांक खलाशानें उत्तरध्बापर्यंत॑ प्रवास कला होता. अलेक्कांडरच्या आशर्यांखंडांतील माह्मॉन भागालिक शोधांत बरीच भर टाकली. टॉलिमानं भूगाल- ज्ञांस आध्रिय देऊन सशांधनास बरीतू मदत कळा; पृ.२१६- रोमन लोकांनीं सव॒यूरापखंडाच आणि आशिया व आफ्रिका खंडांतील बऱ्याच भागांच सेशोधन केले; प.३१--- नवव्यपासून तराव्या दातकापर्यंतःत अरब प्रवाद्यांनी दूर- दूरच्या” प्रदेशांत जाऊन तेथ।ल माहिती लिटन ठेविली आहे: .पु०३१८--धाडसी नार्थभून लोकांनां आइसलंड व प्रीनळंड बथं बसाहती केल्या; प.३ १८--युरापीय व्यापारा व ख्रिस्त संप्रद[यप्रस[रक ऑऔशियाखंड,्त येऊन रहात. इल्ल बतूता द्दा स्तिमित युगांतील शेवटचा भूगालक्षाखज्ञ हाय; पु.३१९. [ संद भःप्नथ.--इंडियन अँटिक्करी पु. १०. ब्रिटा- निका-जिआगप्रफी ३. इक्लबतूता. बन्वेरी-हिस्टरा आफ एन्शट जिऑगप्रफी. पेरिप्छुस आथ दि एरिथप्रिअएन सी. जकब्स--- दि स्टोरी ऑफ जिअ1्राफेकल डिस्कव्हरीज.] ४. आ. .न प्रकरण १५ व. अरासकापालून महंमदी स्वाऱ्यांपयत हिंदुस्थान. ( $-] द< ०-३ ३७ ) र ० गस्त घराण्याच्या उद्यापूर्वी लिच्छवी *घराणें बरेंच«प्रासद्ध हाते. पहिला गरप्त राजा चद्रगुप्त याची बायबो लिच्छवी जातीची होती. चंद्रयप्ताचा या बायकापासन झालला मुलगा ससुद्रगप्त मोठा विद्वान व योद्धा होता. त्याचें सान्नाज्य़ सव उत्तर हिंदुस्थान व बराचसा दक्षिणकडील प्रदेश यांबर पसरलं हते. परराष्ट्रांशा त्याच दळणवळण हातें. प. ३२० दुसऱ्या चंद्रगुप्ताने माळवा «व सुराष्ट्र जिंकून दयाव्यापार हाता धतला. याच्याच कारकीदीत पहिला चिनी प्रवाशी फाहिआन हा हिंदुस्थानांत येऊन येथील परिस्थिति त्यानें चांगली रेखाटली आहे; पर. ३२२-गुप्तकाळांत हिंदू संस्कृतांचें पुनरुजीवन झालें व परकी संस्कृतीचा थोडाबहुत पगडा हिंदू शाक्ले ब्र कला यांवर पडला; प .३२३-६. स. ४५५ नंतर हूणांच्या स्वाऱ्यामुळे गु्तसाम्राज्याला उतरती कळा लागली; पृ. ३२४-पांचन्या शतकांत सुराष्ट्रांतू वलभी येथं श्थापलें गेलेले राजघराणे इ. स.७७० पर्यंत टिकलें;पू. ३२५--- तोरमाण व मिहिरगुलं द्वे दोन हूणराजे हिंदुस्थानांत प्रसिद्ध आहेत. मिहिरगुल मोठा भर होता; पृ. ३९५-सातव्या शतकांत भोपाळचें,राज्य पश्चिममाळव्यावर हातें. ठाणेश्वराच्या राज- * घराण्यांतील राजा दृ्यबघेन यानें मोठा दिग्विजय संपादून आपल्या नांवाच₹*ईक सुरू केला; पृ. ३२६-देशांत अलुवं- शिक चाद भिन्न जाती होत्या. वल्न साधु पण अलंकार फार भनायजनयवकान,. च. 5-८ ८... “यावा वाध अन... “व ब. <<. ना ना पालनाचा अक णवकवक कवान अन “आ आक शश कह... चानाचातचनााधव8 5 आमह नाचा्काना अभ.ळळळ वापर्यंत; हिंदूंत दिवभक्ति विर.ष हाती ४ धाद्ध मध देद्षभर॑ पसरले होत. अशा ह्यएनत्संगनें वर्णिली आहे; प. ३२७-दह्य्पानंतर उत्तरहिदु स्थानांत लहान लहान राज्यं स्थापन झालं. काई्मिरांत कुशानांनतर्‌ कुळटिक, उत्पल इत्यदि धराणा झालीं. १३३९ त तेथ एक मुसलमानी घराणें स्थापन झाले. १०६८ त गरखे नँपाल व्यारपापर्यंत तेथें अनेक घरा होऊन गेलां कनोजास महमद घारी येइपयत हिंदू सज्य हाते. माळवल्यांत परमार व बंगालमध्ये पाल आणि सेन घराणीं,वरच दिवस टिकून होता.याशिवाय राजपुतान्यांत,आसामांत व सिंघ-आणि ' काबूल येथ हिंदू राज्यं होतीं; पृ. ३२२९५-दक्षिणॅतड्वालुकय,-* राष्ट्रकूट व यादव यांश्चा राज्ये भरभराटीत ट्रोरतॉ. तामीळ प्रदेशांत मध्यकाळांत पांड्य, चेर, चोल व पद्धव हीं घराणीं सुप्रसिद्ध होती; प. ३३३-दक्षिणेत हिदू धमीबरोबर जन मतहि ख्रिस्तोत्तर ज व्या शतकापर्यंत बरेंच पसरलें होतें पुढं त॑ नष्ट सालं, तेथ[ल सामाजिक स्थिति'उत्तम प्रकारची हाती; प. ३३ [ सद मैत्र थ.--स्मिथ-अर्ली हिस्टरी ऑफ इंडिया. जे | आर. ए. एस. १९१४. रिपोट आकंऑलॉजिकल डिपाटेभट, निजाम राज्य १९१४-१५, क्षानकोंश विभाग १ डा. बाण- हृषेचरित. वाटसै-ह्यएनत्संगाच लेख. वैद्य-मध्ययुगीन भारत. कालिदास-रघुवंश. भांडारकर-हिस्टरी अफ डेक्कन. कल्हण- ' राजतरंगिणी. भांडारकर कॉमेमोरेशन व्हाल्युम-विक्रम एरा- न्यु लाइट आन गुप्त एरा अड [महिरकुल. इ. कझष..१९१७ ] ४ ७ प्रकरण १६ बे डर रोमन-ग्रकि साग्राज्याचा इतिहास व पश्चिरे- . कडीळ स:म्रहज्याचा स्थापना. ह ( पृ. ३३५-३५१ ) रोमन प्रजासत्ताक ,अमदार्नीत प्रीसळा बरें श्वांगावण्यांत आलं. सान्नाज्याखाला प्रीसची आधथिंक सुधारणा फारशी झाली नाही, कथा स्वतंत्र तर कर्धी सेनटच्या सत्तखाली तें असे,उत्तरकाला ग्रीक स्वसंस्कृतीला पारखे बनले;प.३३६- ग्रीकांच्या कारकार्दयीत इजिप्तची जी भरभराट होतॉ*त रोमन बाज्यांत टिकली नाहीं, प.२३६--- .रामन साम्नाज्य!चे पूर्व व पश्चिम असे दोन तुकडे पडले पूर्वेकर्डाल साम्राज्य १५ व्या शतकांत तुकानी जष्ट केले, पश्चिमिकर्डपल इ. स. ४७६ त नष्ट झालं तरी त्याची परंपरा इतर यूरापीय राष्ट्रांनी उचछली न्यं.३३८---पूव स!श्नाज्यात[ल राजधराण्यांची यादी;पृ. ३ ३ ९--- ३३७-४७६ पर्यंतचा साम्राज्याचा इतिहास पाश्चमेकडील ऱ्हा[साचा व जमनांच्या उचलीचा म्हणतां येईल. पर्वकढडाल बल वाढतं हांत; पर. ३४०--सहाव्या दतकांत जस्टनिअ- ननें साम्नाज्याला वेमवदशाली केले; पण त्याच्यामागून पुन्हां ऱ्हवी हषकालीन समाजस्थिति..