मुण्डकोपनिषत् | Mundakopanishat

<< मण्डकोंपनिषत्‌ ज्ञात्वव पम्नच्छ । सन्ति छोके सुवणांदिश्यकलभेदाः: सुवणत्वाद्यंकत्व- विज्ञानन विज्ञायसाचा छाकिके: । तथा किं न्वस्ति सवेस्य जगद्धे- दस्यक कारणम्‌ । यदेकस्मिन्विज्ञाते सवे विज्ञात॑ भवतीति । नचन्व- विदिवे हि कस्मिन्निति प्रश्नोडचुपपन्न: । किसस्ति तदिति' तदा प्रश्न युक्त: । [सद्ध ह्यस्तित्वे कस्मिन्निति स्यात्‌ । यथा कस्मिन्निघेयमिति । स अक्षरबाहुल्यादायासभीरुत्वाममश्र: संभवत्येव कि त्वकास्मान्व- क्षात सवावत्य्यांदेति १। २॥ स्िद्धास्त[--युनकाचा मुलगा व महागहश्थाश्रमी जो शीनक तो भारहाज- शिष्याकडे ( आगिरसाकडे ) शाद्ाने सांगितलेल्या मार्गानें गेला.---आचार्यांकडे ज्या विचा जाव अस सांगितलें आहे, त्या शाखपूर्वकविधीनें अंगिरस आचाचाकडे बळा-आण-माठ्या विनयाने -त्यांस पुढील प्रश्न विचारंता झाला. येथें मात्र शोनक आण आयस यांचा जा संबंध सांगितला आहे, शिष्य आचार्याकडे विधिपर्वक गेला अस स्पष्ट म्हटलें आहे, त्यावरून हें उघड होतें की, आचार्वीस शरण जाण्याचा नेत्य विधि इता नव्हता; कवा असेंही म्हणतां येईळ की, गुरुशिष्यांमधील मयादा स्पष्ट 'करण्या- साठा वायवतू या पदाचा येथें उपयोग केला आहे: मध्यें दिवा ठेविला असतां दन्हिकड उजेड पडतो, या न्यायानें श्रतीतें मध्येंच उपयोजिळेलें €& विशेषण इपाच्या व आधुनिक शिष्याचार्यांचा संबंध प्रकाशित करित आणि श्रीगरूस शरण नाण्याचा 1नराबाबता शकट करिते. काहींही असलें तरी आचार्यांक शिष्याने िचातदुत्ताच जाण हा विधि आधुनिक काळीं आम्हांस इष्ट आहे, म्हणन तो सवानी अवश्य पाळिला पाहिजे. असो. शोनकार्ने विचारलें कीं ह भगवन! अशी कोणती वर एक चस्तु आहे, की जी समजली असतां या सर्व दिसणाऱ्या व भासणाऱ्या ततच (विशष ज्ञान होऊन मचुष्यास सर्वज्ञ होतां येतें. शोनकानें असा एक शिंष्ट- लाद एकला हाता की, एक वस्तूचे ज्ञान झालें असतां सर्वज्ञ होतां येतें. तेव्हां तीं वस्तु ।कवाशष्ट आहे, हें समजण्यासाठी त्यानें आपला प्रश्न कळा आहे. “कोणती वर ता वस्तु !1' असा शोनक्यचा मन्चन आहे. किवा असेंही म्हणतां यईल व, व्यवहारांत सामान्य टे असते, म्हणजे सामान्यज्ञान असते, त्या सामान्यांत अलमत .हाणाऱ्या सत (विशेष वस्तूच ज्ञान सामान्य दष्टॉनें होतें. पहा कीं, व्यवहारांत खुवरणादकांचे अनेक आक्यराच तुकड असतात. येथें सामान्य खुवणांचें ज्ञान झाल्याबरांचर कुंडळादिकांत असणाऱ्या सोन्याच्या तुकड्यांचेही खुवर्णत्व-ज्ञान व्यवहार-चतुर लोकांस होतें. याचप्रमाणे िश्वात अ अनेक भेद इग्गोचर होतात, त्यांचें असें कोणतें एक सामान्य कारण असावें क जे समजल असतां जगाचे व त्यांतील सर्द भदाच ज्ञान होइल; अशाही व्यावहारिक इन शानकाचा मश्न योग्य होतो. आतां कोणी असें म्हणेल कीं, जी वस्त मुळींच ठाऊक चाहा, त्या शवशिष्ट गोष्टीचें ज्ञान या? असा प्रश्न शोनकातें करण योग्य नाहीं. णती