गद्यरत्न माळा | Gadharatnamaalaa

० गद्यरत्नमाला, केवढा दुःखी प्राणी ! माझें सव अयुष्य लोकांची युलामागेरी करण्यांत जाणार ! मला स्वतंत्रता कधीं तरी मिळेल काय१ माझ्या बायकोच्या व मुलांच्या वस्त्रपात्रांच्या, दागिन्या दुगिन्यांच्या होसा मजकडून पूणे व्हाव्या, एवढे माझे भाग्य कोठें आहे! असे अनेक तरंग मनांत येऊन विसावा न होतां त्यास दुःख मात्र होणार, पण अशा वेळेस तो एकादे चांगले पुस्तक वाचीत बसला तर त्याच्या मनांतील दारिद्यादिकांचे दुःखकारक विचार एकीकडे राहून त्यास अनुपम आनंद होईल; तो शब्दांनीं काय वणोवा! एकाद्या राजभुवनांत मोठमोठ्या श्रीमाच्‌ व शहाण्या लोकांत मी बसलो आहे, असे त्यास वाटणार आहे. कितीहि विपात्ति आल्या तरी नीति न सोडल्यामुळें पांडवांसारख्यांचा दोवटीं जयच झाला, असें त्याने वाचिले तर तो नीते कधींहि सोडणार नाहीं. व कधीं तरी ईश्वर आपणास साहाय्य करील असे मानून आनंदानें काळ दवडील. एकंदर्रीने पाहतां वाचना. सारखं सुखकारक व सद्गुणवर्धक कांहीं नाहीं म्हटलें तरी चालेल. लहान, मोठा, गरीब, श्रीमंत, या सवीस वाचन हितकारक आहे. जेथें पुरुषांपेक्षां स्त्रियांस काम थोडें असतें, तेथें त्यांस वाचनाची संवय लागल्यास त्या सदुणी होऊन आपला काळ चांगल्या रीतीने घालावेताल, छापण्याची कला निघण्यापूर्वी पुस्तक हा दुर्मिळ पदार्थ होता. श्रीमानांस मात्र तो मिळत असे. परंतु सांप्रत पुस्तके राजापासून रंकापर्यंत सवास मिळतात. पुस्तक फार झाल्यापा- सून एक लहानसा तोटा झाला आहे, तो नफ्याच्या मानानें पाहिला तर तोटा नाहीं म्हटला तरी चालेल, व थोडे जपले असतां तो टाळण्यासारखा आहे. तो हा कीं, पूर्वी लोक ग्रंथ करून पेसा मिळवीत नसत, यामुळे ग्रंथ करण्याची खरी ज्यांची योग्यता असे तेच ग्रंथ करीत. पण हलछीं ग्रंथ करणें हें पैसा मिळाविण्याचें साधन झाल्यामुळें पाहिजे तो ग्रंथ करून छापितो.